Anne özellikle sezeryan operasyonu geçirdiyse yatmak zorunda. Bu pozisyonda bebeğe uygun pozisyonu verip emzirmek ne kadar zormuş; hele ilk bebekse ve anne göğüs uçlarında içe çöküklük gibi sorunlar varsa.
Bu durumda annede ve ailede stres artmaya başlar, anne hiç emziremeyeceği korkusun kapılabilir. Biraz moraller bozulacaktır.
Bu durumla birçok anne ve bebekte karşılaşıyoruz. Emzirmenin önündeki ilk sorun böyle başlar. Aslında bu durum biraz sakin olmak, anneye güven vermek, bebeği sakinleştirip uygun pozisyonda emzirmeye çalışılarak önemli ölçüde çözülebilir. Prematürite, kan şeker düşüklüğü gibi sorunlar yoksa bu dönemde sabırlı olunmalı ve hemen mama, şekerli su gibi takviye gıdaları vermek yerine anneyi çok zorlamadan ve paniğe sokmadan uygun şekilde emzirilmeye çalışılmalıdır. Bu dönemde emzirmenin rahat olması için önemli noktalardan biri annenin göğüs uçlarının emzirmeye uygun olmasıdır. Göğüs ucu anomalileri, içe çöküklük, meme başının düz olması gibi sorunların bebek doğduktan sonra fark edilmesi işimizi biraz zorlaştırabilir. Bu nedenle daha hamilelik döneminde göğüs uçları kontrol edilmelidir.
Saatleri biraz daha ilerletelim bebeğimiz artık ağlıyor, aranmaya başladı ve emmek istiyor. Anneyi mümkün olduğu en rahat pozisyonda emzirmeye başlayabiliriz. Yatar pozisyona göre oturur durumda emzirmek çok daha rahattır. Normal doğumlarda anne rahatça uygun pozisyonu alacağı için emzirme çok daha kolay olacaktır. Ancak sezeryan operasyonu sonrası annenin uygun emzirme pozisyonunu alması birkaç gün sürebilir. Bu dönemde anneye çok acı çektirmeden yatarken uygun pozisyonlarda bebek emzirilebilir. Bu söylemek kolay olsa da yapmak biraz zor olabilir. Bu dönemde annenin pozisyonuna göre bebeğin uygun pozisyona getirilerek uygun emzirme teknikleri kullanılmalıdır. Deneyimli bir doktor ya da hemşire bu sorunu çözebilir. Ama genelde bir şekilde memebaşı bebeğin ağzına tıkılıp bebeğin reflex emme hareketi başladığı zaman emzirme halledildi zannedilir. Meme başının ısırılması ya da ucundan tutulması emme anlamına gelmez. İyi bir emzirme için göğüs uçlarıyla beraber ve areola denen koyu renkli meme başı bölgesinin de bebeğin ağzına yerleşmesi gerekir ki sağma işlemi yapılabilsin. Bu aşama emzirme iyi yapılırsa her şey çok güzel gider.
Ancak uygun şekilde emzirilmediği zaman bebek beslenemediği gibi göğüs uçlarında çatlaklar, kanama ve yaralar oluşmaya başlayacaktır. Bu anne için çok ızdıraplı bir dönemin başlamasına neden olur. Zaman ilerledikçe annenin sütü artmakta, göğüsler iyice sertleşmeye başlamaktadır. İyice sertleşmiş ve göğüs uçlarında çatlakları oluşmuş bir göğüsten emzirmek artık işkence halini alabilir. Göğüsler sütle dolu olmasına rağmen emzirilemeyen bir durum oluşur. Bu aşamada ne yapılmalıdır; Silikon meme başı kullanılması annenin göğüs ucundaki ağrıyı biraz azaltır ama problemi çözemez. Çünkü silikon meme başı kullanıldığında bebek daha geriden emecektir. Etkili emme yapılamayacağı için göğüslerin boşalması zorlaşacağından sorun daha da artabilir. Yapılacak en iyi uygulama göğüslere sıcak uygulama, masaj yaparak gögüslerde gerginliğin azaltılmasını sağlamak ve göğüsleri boşaltmaktır. Göğüsleri boşaltılması, sıcak uygulama ve masaj sonrası uygun şekilde bebek tutturulup emzirilerek yapılabilir. Özellikle emzirirken göğüslere masaj yapılarak göğüslerin boşalması hızlandırılmalıdır. Ancak bazen bunu yapmak zor olabilir. O zaman bir pompa yardımı ile göğüslerin boşaltılması gerekebilir. Kısa süreli süt sağma pompaları kullanarak sağma işleme, emzirmeyi yoluna sokulmasında çok yararlı bir yöntemdir.
Burada amaç sürekli pompa ile sağarak bebeği beslemek değil, emzirmenin iyi yapılamadığı dönemde hem göğüsleri boşaltmak hem de göğüs uçlarının iyileşmesine fırsat vermek olmalıdır. Süt pompaları da çok önemlidir, elle sağmaya yarayan ‘‘trile’’ denen cihazları kullanmak göğüs uçlarına daha da zarar verebilir. Bu nedenle emzirme sorunları belirginse iyi bir elektrikli pompa edinilmelidir. Süt pompaları kullanılırken mümkün olan en düşük basınçta başlayıp giderek vakum gücü arttırılmalı ve göğüslere masajla beraber yapılmalıdır. İyi emzirmenin temel kuralı göğüslerin tam boşaltılmasıdır. Göğüsler sonuna kadar emilip boşaltıldıkça yerine süt dolar. Yani ne kadar güzel emilirse o kadar süt yapılacaktır. Bebeğin sürekli emiyor olması, yarım saatte bir emmek istemesi iyi bir emzirmenin göstergesi olmayabilir. İyi bir emzirmede göğüsteki sütün tam olarak boşalması gerekir, emzirme ağrısız olmalıdır hatta anneye haz vermelidir.
Emme süreleri her bebekte farklı olarak bazı bebeklerde 5 dakika olurken bazılarında 30 dakika da olabilir. Önemli olan emme süresi değil emmenin kalitesidir. Emzirme işlemi doğru yapılıyorsa her anne ve bebek birkaç hafta içinde kendi emzirme stillerini geliştirirler. İlk emilen süt, orta süt ve son sütün içeriği birbirinden bazı farklılıklar gösterir. Son emilen kısımım yağ oranı yüksektir ve doygunluk hissi sağlar. Bu nedenle her iki göğsünde azar azar emilmesi yerine bir göğüsün iyice emilmesi daha yaralıdır. Her emzirmede bir göğüs emilmesi önerilir. Bebek hala emmek istiyorsa ikinci göğüste emzirilebilir. Ancak ilk göğüs tam olarak emzirilmiş olmalıdır. Eğer bu şekilde emziriliyorsa bir sonraki emzirmede hangi göğüste kalındıysa o göğüsten emzirilmeye başlanmalıdır.
Emzirmede emilen süt miktarı hesaplanamadığı için emzirmenin yeterli olup olmadığını anlamak bazen zor olabilir. Pratik olarak bunu anlamanın en kolay yolu bebeğin idrar miktarına bakılabilir. Günde altı ya da daha sık idrar yapıyorsa bebeğin yeterince anne sütü aldığını gösterir. Çünkü anne sütünün büyük bölümü su oluşturmaktadır. Bol idrar yapması iyi emdiğini gösterir. Yeterli kilo artışını takip etmek anne sütünün ve bebeğin beslenmesinin iyi olduğunu gösteren objektif bulgudur. (ilk aylar için günde 20-30 gr. kilo artışı yeterlidir) Bu şekilde uygun müdahaleler yapıldığında önemli ölçüde emzirme yoluna girer hem anne bebeğine kendi sütünü verme mutluluğunu yaşar hem de bebek anne sütünü tüm yararlarında faydalanmış olur. Annelere en önemli tavsiyemiz emzirme sorunlarımız varsa hemen mamaya geçmeden önce gerçekten anne sütü için yapılacak bir şeyler var mı? Sorusunun sorulmasıdır. Daha ilk bebek muayenesinde annenin göğüsleri kontrol edilmeli ve doktor gözetiminde emzirilmelidir. Ülkemizde doğum sonrası yalnızca anne sütü verme oranı oldukça düşüktür.
Bir şekilde, anneler anne sütünün yanında mama da başlamakta ya da anne sütünü tamamen kesip yerine mama vermekteler. Bunun en büyük nedeni yukarıda saydığımız emzirme sorunlarıdır. Aslında önemli bir kısmı önlenebilir. Göz ardı edilmemesi gereken bir diğer noktada gerçekten bazı annelerde değişik nedenlerden emzirme mümkün olmaz. Böyle durumlarda çok ısrarcı olup anneyi strese sokmanında gereği yoktur. Çok nadir olarak her şey yapılsa bile emzirmenin mümkün olmadığı sağlıklı annelerde mevcuttur. Ayrıca bazı anneler değişik nedenlerden emzirmeyi istemeyebilir. Bence bu tercihe de saygı göstermek gerekir Bu durumlarda uygun bir formul mama başlanabilir.
Sağlıklı günler.
Dr. Talha Akil